Zorunlu Afet
Sigortası

Depremin yol açtığı maddi yıkımların insanlar üzerindeki etkisini en aza indirme amacı ile devlet tarafından Doğal Afet Sigortaları Kurumu kurulmuştur. Kısaca “ZAS” adıyla bilinen Zorunlu Afet Sigortası’nın temel amacı özel sigorta şirketleri ile devletin işbirliği içerisinde oluşturmuş oldukları deprem teminat sistemini düzenlemek ve denetlemektir. ZAS poliçesinin işlevi, olası bir deprem durumunda kişilerin maddi zararlarının nakit şekilde karşılanmasıdır. ZAS devlet tarafından zorunlu hale getirilmiş bir sigorta türüdür.

ZAS'ın zorunlu olarak yaptırılmasında aşağıdaki maddeler amaçlanır;

1. Ülkemizdeki sağlıklı yapılaşmaya katkıda bulunmak.
2. Bütün konutları depreme karşı güvence altına almak.
3. Devletin, depremden kaynaklanan giderlerini azaltmak ve aynı zamanda oluşabilecek hasarlar için bir fon oluşturmak.
4. Mali hasarların yükünü paylaşmak.
5. Toplumumuzun genelindeki sigorta bilincinin gelişimine katkıda bulunmak.

1999 Gölcük depreminden itibaren ZAS bütün konutlar için zorunlu hale getirilmiştir. Ülkemizin deprem tehlikesi altında olduğu, güncel deprem haritaları incelendiği zaman da anlaşılmaktadır. Ülkemizin genelinde farklı tehlike derecelerine sahip fay hatları ve deprem alanları bulunmaktadır. Nüfusumuzun %98’i de bu bölgelerde yaşamına devam etmektedir. 1999 depreminde büyük hasarlar alan Marmara Bölgesi’nden sonra ZAS, adres fark etmeksizin her konut için zorunlu hale getirilmiştir. Bu sayede tekrar edebilecek olası bir deprem sonrasında zarara uğrayan maddi hasarların tümü ZAS tarafından karşılanır.

Ülke genelindeki tüm konutların ve iş yerlerinin ZAS sigortası yaptırmaları zorunludur. Zorunlu Afet Sigortası yapılırken, ZAS adres koduna ihtiyaç duyulmaktadır. ZAS Adres Kodu Türkiye sınırları içerisinde bulunan kayıtlı tüm konutların sahip oldukları bir çeşit kimlik numarasıdır. ZAS Adres Kodunun bir diğer adı da UAVT numarasıdır. UAVT numarası ile ülke genelinde bulunan tüm konutların özellikleri, sahipleri ve bulundukları yer bilgilerine ulaşılabilmektedir. Bu numara sayesinde Zorunlu Afet Sigortası yapılırken konutlarla ilgili bilgilere zamandan tasarruf edilerek ulaşılabilmektedir.

ZAS Adres Kodu sorgulaması birçok farklı şekilde yapılabilmektedir. Kişiler ZAS Adres Kodlarına, bağlı bulundukları belediyelerden, nüfus müdürlüklerinden veya mahalle muhtarlarından, Nüfüs Genel Müdürlüğü’nden, Doğal Afet Sigortaları Kurumu’nun resmi internet sitesi aracılığı ile ve e-devlet uygulaması üzerinden ulaşabilmektedirler. ZAS Adres Kodu sorgulaması kişiler için tamamen ücretsiz olan bir uygulamadır.

Devlet tarafından tüm konut ve işyerleri için zorunlu tutulan Zorunlu Afet Sigortası fiyatlandırması bazı faktörlere göre hesaplanmaktadır. ZAS prim hesaplaması yapılırken Türkiye’nin 7 risk bölgesi ve 2 farklı yapı tarzı göz önünde bulundurulmaktadır. Fiyat tarifesi her sene güncellenmektedir. ZAS primleri hesaplanırken tarife fiyatı ile teminat tutarı çarpılmaktadır. Teminat tutarı ise yapı tarzına göre tespit edilmiş olan metrekare birim maliyeti ile dairenin brüt metrekaresi çarpılarak hesaplanmaktadır. Konutların yapı tarzına ve bulundukları risk bölgesine göre değişen ZAS fiyatları için en uygun bilgiye Doğal Afet Sigortaları Kurumu’nun internet sitesinden veya sigorta şirketlerinden ulaşılabilmektedir.

Zorunlu Afet Sigortası fiyatları belirlenirken Zorunlu Afet Sigortası Tarife ve Talimatı baz alınmaktadır. ZAS fiyatları bazı temel faktörler göz önünde bulundurularak hesaplanmaktadır. Bu faktörler şu şekildedir:

1. Binanın yapı tipi
2. Binanın kat sayısı
3. Binanın ruhsat yılı
4. Binanın bulunduğu il
5. Binanın bulunduğu ilçe
6. Binanın bulunduğu köy-bucak
7. Binanın bulunduğu mahalle
8. Binanın brüt yüzölçümü

Bu faktörlere bağlı olarak fiyatları değişebilen Zorunlu Afet Sigortası birçok kamu ve özel bankalar aracılığı ve sigorta şirketleri aracılığı ile yapılabilmektedir. Ancak kişilerin maddi kayıplarının poliçe limitleri ile belirlenen ölçüde karşılanabilmesini sağlayan Zorunlu Afet Sigortası fiyatları sigorta şirketlerine göre fiyat değişikliği göstermemektedir.

Olası bir deprem durumunda tüm konut ve işyerleri güvence sağlayan ve devlet tarafından zorunlu hale getirilmiş olan Zorunlu Afet Sigortası fiyatlarında 2024 yılı itibari ile güncellemeler yapılmıştır. Ayrıca Doğal Afet Sigortaları Kurumu iki yapı türü için de farklı metrekare bedeli belirlemektedir. Bu fiyatlandırma betonarme yapılar için 3.016 TL iken, diğer yapılar için 2.080 TL’dir. En uygun ZAS teklifleri almak için sigorta acentelerinden çok daha detaylı olarak bilgi alınabilmektedir.

Birçok kamu ve özel bankalar aracılığı ile yapılabilen ZAS sigortası sigorta acenteleri aracılığı ile de yapılabilmektedir. Zorunlu Afet Sigortası yaptırmak isteyen kişilerden ZAS için gerekli belgeler istenmektedir. ZAS için gerekli olan evrakların temin edilmesinden sonra ZAS başvurusu yapılabilmektedir. ZAS başvurusunun onaylanmasının ardından sigorta sahipleri, Doğal Afet Sigortaları Kurumu’nun resmi internet sitesi üzerinden ZAS poliçe no sorgulama, ZAS hasar sorgulama ile ZAS adres sorgulama işlemlerini gerçekleştirebilirler.

Kişiler kendilerine en yakın olan sigorta acenteleri aracılığı ile Zorunlu Afet Sigortası yaptırabilirler. ZAS, sigorta acenteleri dışında banka şubeleri aracılığı ile de yapılabilmektedir. Birçok özel ve kamu bankası ZAS poliçesi düzenlemektedir. Zorunlu Afet Sigortası yapılırken kişilerden ZAS poliçesi için gerekli evrakların temin edilmesi gerekmektedir. Gerekli evrakların temin edilmesinin ardından ZAS başvuru işlemleri gerçekleşmektedir. ZAS poliçeleri yıllık olarak düzenlenmekte ve her yıl poliçe süresi sona ermeden yenilenmesi gerekmektedir.

ZAS'ın tüm konutlar için zorunlu olması “ZAS’ı ev sahibi mi kiracı mı yaptırmalı?” konusunu gündeme getirmektedir. Zorunlu Afet Sigortası ev sahiplerinin kendi adlarına yaptırabilecekleri türden bir sigorta çeşididir. Kiracılar kendi adlarına ZAS yaptıramamaktadırlar. Ancak sigorta ettiren olarak ev sahiplerinin adına Zorunlu Afet Sigortası yaptırabilmektedirler. Bu durumda ev sahibinin T.C. kimlik numarası sigorta poliçesinde belirtilmektedir ve ev sahibi sigortalı durumundadır. Bu durumda kiracılar kendi adlarına ZAS yaptırmış olarak kabul edilmemektedirler. Muhtemel bir deprem meydana geldiğinde, tazminat tapuda “hak sahibi” şeklinde belirtilmiş olan kişiye ödenmektedir. Kiracıların yaptırdıkları Zorunlu Afet Sigortası’nda, sigorta primleri ev sahibi tarafından ödenebilmekte veya kiracılar kiradan bu ödenen bu sigorta primini düşebilmektedir.

ZAS için bankalara ve sigorta şirketlerine başvuru yapılırken başvuru için gerekli evraklar istenmektedir. Bu evraklar şunlardır:

ZAS yaptıracak kişinin;

1. Adı soyadı
2. Adresi
3. Telefonu
4. T.C kimlik numarası
5. Vergi kimlik numarası

Sigortalanacak binanın;

1. Açık adresi
2. Tapu bilgileri
3. İnşa yılı
4. Yapı tarzı
5. Toplam kat sayısı
6. Hasar durumu

Sigortalanacak dairenin,

1. Dairenin yüz ölçümü
2. Dairenin kullanım şekli

1999 Gölcük depreminin meydana getirdiği büyük yıkımın ardından devlet tarafından zorunlu hale getirilen ZAS olası bir depreme karşın kişilerin maddi kayıplarını güvence altına almaktadır. Deprem ve depremin yol açtığı yangın, patlama, yer kayması ve tsunami gibi doğal afetlerin neden olduğu maddi kayıplar, sigorta poliçesinde belirtilen limitler ölçüsünde nakit olarak karşılanmaktadır. Yıkıcı bir depremin ardından konutun kısmi veya tamamının zarar görmesi durumunda Zorunlu Devlet Sigortası kişileri teminat altına almaktadır. ZAS (Zorunlu Afet Sigortası), olası bir deprem durumunda binaların birçok tamamlayıcı kısımlarında oluşabilecek olan hasarları karşılamaktadır. ZAS kapsamında bulunan bölümler şunlardır:

1. Bina temelleri
2. Ana duvarlar
3. Bağımsız bölümleri ayıran ortak duvarlar
4. Bağımsız bölümleri ayıran taban ve tabanlar
5. Merdivenler
6. Bahçe duvarları
7. İstinat duvarları
8. Koridorlar
9. Çatılar
10. Sahanlıklar

Binanın tamamlayıcı tüm kısımları için geçerli olan ZAS konutta oluşabilecek tüm hasarları güvence altına almaktadır. Zorunlu Afet Sigortası’nda oluşacak her bir hasar için %2 oranında ZAS muafiyeti uygulanmaktadır. Poliçe bedelinin %2’sini geçmeyen maddi hasarlardan ZAS kurumu muaf tutulmaktadır.

Sigortalı olan kişinin konutunda meydana gelen deprem hasarı sonrasında, sigortalı bulunan kişinin ZAS’a hasar ihbarı yapması gerekmektedir. Doğal Afet Sigortalar Kurumu’na bu hasar ihbarının ulaşmasının ardından, kurum tarafından görevlendirilmiş olan alanında uzman kişiler deprem ve depremin yol açtığı tsunami, yer kayması, infilak, patlama gibi sonuçlar sonucu konutta meydana gelen hasarlar ile ilgili birtakım incelemelerde bulunmaktadır. Uzmanların incelemelerinin ardından ZAS hasar ödemesi miktarı belirlenmektedir. ZAS geri ödemeleri sigortalı olan kişinin banka hesabına bir ay içerisinde ödenmektedir.

Konutlara ZAS yaptırabilmek için de ZAS genel şartları göz önünde bulundurulmaktadır. Eğer bina daha önce oluşmuş bir depremde hasar almışsa bile ZAS kapsamı içerisinde almış olduğu hasar oranına göre değerlendirilmektedir. Deprem sonucu hasar oluşmuş binalar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından üç kategoriye ayrılmaktadır. Bunlar hafif dereceli hasarlar, orta dereceli hasarlar ile ağır dereceli hasarlardır. Hafif hasarlı olan binalar sigortalanırken sigortalı olacak kişinin isteğine göre poliçe düzenlemesi yapılmaktadır. Orta hasarlı binalar sigortalanırken ise binadaki hasarların onarılması veya binaların güçlendirilmesi gereklidir. Resmi belgelerin hazırlanmasının ardından bu belgeler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunulmaktadır. Eğer bakanlık söz konusu olan binanın oturulmaya elverişli olduğu raporunu verirse bina sigortalanabilmektedir. Ağır hasarlı binalarla ilgili resmi kurumlar yıkım kararı almaktadır. Bu binaların sigortalanması mümkün olmamaktadır.

ZAS poliçe başlangıç tarihinden itibaren 1 yıl süresince, meydana gelebilecek olası bir depremin ağır maddi yıkımlarına karşı kişileri korumaktadır. ZAS sigortasının geçerlilik süresi 1 yıldır. Poliçe süresi dolmadan her sene yenilenmesi gerekmektedir. ZAS poliçe yenilemesi her yıl devam ettirilmelidir. ZAS yaptırma ve ZAS yenileme işlemleri bağlı bulunulan bankalar veya sigorta acenteleri aracılığı ile yapılabilmektedir. Zorunlu Afet Sigortası poliçe yenileme işlemleri ZAS numarası aracılığı ile bankaların veya sigorta şirketlerinin internet sitelerinden online olarak yapılabildiği gibi çağrı merkezi numaralarından da yapılabilmektedir.

Zorunlu ZAS kişilere çeşitli ödeme imkanları sunmaktadır. “ZAS ödemesi nasıl yapılır?” konusu, ZAS'ın hangi yolla yapıldığına göre değişmektedir. Zorunlu Afet Sigortası bankalar ve sigorta acentaları aracılığı ile yapılabilmektedir. Kişiler nakit, banka veya kredi kartı ile ZAS ödemesi yapabilmektedirler. ZAS poliçesi hangi banka aracılığı ile oluşturuldu ise ZAS online ödeme sistemi ile ödeme yapılabilmektedir. ZAS ödemeleri ile yakından ilişkili bir diğer konu ise ZAS ödemelerinin aylık mı yıllık mı olduğudur. Zorunlu Afet Sigortası ödemeleri her yıl poliçe süresi dolmadan yıllık olarak ödenebilmektedir. Kişiler e-devlet üzerinden de deprem sigortası sorgulama işlemlerini yapabilmektedirler.

Ev deprem sigortaları kişilerin sahip oldukları veya oturdukları konutları depremin yol açabileceği türlü yıkımlardan ve hasarlardan korumaktadır. Zorunlu sigorta ve isteğe bağlı olan sigortalar olmak üzere iki farklı çeşitte sigorta yapılabilmektedir. Beklenmedik yıkımlara, hasarlara karşı güvence niteliğinde olan sigortalar ZAS yani Zorunlu Afet Sigortası ve Konut Sigortası ile sağlanmaktadır. Zorunlu Afet Sigortası ile Konut Sigortası arasındaki temel farklılıklar şunlardır:

1. ZAS zorunlu olduğu için iptal edilmesi mümkün değildir. Konut sigortası isteğe bağlı olarak sigorta şirketleri tarafından yapıldığı için kişinin istediği takdirde iptal edilebilmesi mümkündür.
2. ZAS’ın kişilere sağladığı güvencenin limiti bulunur ancak konut sigortası kişisel tercihlere ve ihtiyaçlara göre hazırlanması sebebi ile içerisinde ek teminatlar bulundurabilmektedir.
3. ZAS poliçesi primleri her yıl açıklanan tarifeye göre belirlenirken, konut sigortasında kişisel ihtiyaçlara göre belirlenmektedir.
4. ZAS yalnızca depremin ve depremin yol açtığı hasarlara karşı güvence sağlarken, konut sigortası deprem, yangın, su baskını ve sel gibi sorunlara karşı da teminat sunmaktadır.
5. Olası deprem durumunda hasar görmüş konutun maddi zararı limiti aşıyor ise ZAS tarafından karşılanmamaktadır. Konut sigortası ise deprem teminatını kapsamakta ise, sigorta şirketi limit üstündeki miktarı tamamlamaktadır.
6. ZAS poliçesi deprem ve depremin yol açtığı maddi hasarlara karşı konutları güvence altına alırken, konut sigortasında poliçeler, poliçe sahiplerinin ihtiyaç ve talepleri doğrultusunda daha geniş kapsamlı olabilmektedir.

1. ZAS zorunlu mu cezası var mı?

   17 Ağustos 1999 tarihli Kocaeli ve 12 Kasım 1999 Düzce depremlerinin ardından 587 sayılı Zorunlu Afet Sigortası Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile 27 Eylül 2000 tarihinde deprem sigortası zorunlu hale getirilmiştir. ZAS tüm konutlar için zorunlu olmakla birlikte yaptırılmadığı durumda herhangi bir cezası bulunmamaktadır.

2. ZAS ne işe yarar?

   ZAS’ın temel amacı olası bir deprem durumunda ev veya işyeri sahiplerinin büyük maddi zararlarla karşılaşmalarını engellemektir. ZAS sigortası depremin ve depremin dolaylı olarak meydana getirdiği yer kayması, infilak ve tsunami gibi doğal afetlerin meydana getirdiği maddi yıkımın büyük bir bölümünü karşılamaktadır.

3. ZAS ne demek?

   ZAS konutları ve ZAS’a tabii iş yerlerini deprem ve depremin yol açabileceği tsunami, yer kayması ve patlama gibi doğal afetlere karşı güvence altına alan bir sigortadır.

4. ZAS numarası nedir?

   ZAS numarası ile poliçe bilgilerinin detayları görüntülenebilmekte ve ZAS yenileme işlemleri yapılabilmektedir. E-devlet üzerinden ZAS bilgileri sorgulama ve poliçe no sorgulama işlemleri yapılabilmektedir. ZAS numarasıni bilmeyen ve öğrenmek isteyen poliçe sahipleri Alo ZAS 125 hattından T.C kimlik numarası veya adres bilgileri girişlerini yaptıktan sonra ZAS numaralarını öğrenebilmektedirler.

5. ZAS yenilenmezse ne olur?

   ZAS, devlet tarafından tüm konutlar ve işyerleri için zorunlu tutulan bir sigortadır. ZAS sigortası bulunmayan taşınmazların su, elektrik ve doğalgaz gibi abonelik başvuruları onaylanmamaktadır.

6. ZAS ne kadar öder?

   Deprem sonrasında oluşan hasarlarla ilgili olarak ödenecek tutar konutun metrekare bedeli ile konutun metrekaresinin çarpılması sonucunda belirlenmektedir. 2024 yılı itibariyle ödenecek tutarın 640.000 TL’yi geçmemesi gerekmektedir. Yıkılmış olan meskenin yeniden inşa edilmesi durumunda ise maliyet ZAS’ın teminat tutarını aşmakta ise, sigortalı olan kişi aşan tutar için ek teminat hakkına sahip olabilmektedir.